GMK Röportajlar’ın 42’ncisini Fatih Hardal’la gerçekleştirdik. Yazıtipi tasarımı odaklı işleriyle bilinen ve sekiz yıldır GMK üyesi olan Hardal, markalaştırma ve kurumsal kimlik tasarımı alanında da çalışıyor. Nike ile gerçekleştirdiği HOPE Alkazar projesini kariyeri açısından belirleyici ve unutulmaz bir deneyim olarak nitelendiren tasarımcı, üretimlerini kurucusu olduğu Typografische Type Foundry'de sürdürüyor. Hata yapmayı bir tasarımcının "en değerli öğretmeni" olarak nitelendiren Hardal’la kariyeri, teknoloji-tasarım ilişkisi ve yazıtipi tasarımı alanındaki telif sorunlarına dair kapsamlı bir sohbet gerçekleştirdik.*

Grafik tasarımcı olmaya nasıl karar verdiniz? Bize serüveninizden bahseder misiniz?
Ailemde güzel sanatlara yönelimin fitilini ateşleyen abim oldu. O da benim gibi Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi mezunu. Tekstil ve Moda Tasarımı okuduğu dönemde liseye gidiyordum. Okulun hemen arka sokağında oturduğumuz için fakülteye sık sık uğrayıp farklı bölümleri tanıma fırsatı buldum. Bu deneyim, tasarıma olan merakımı giderek artırdı ve zamanla grafik tasarım en çok ilgimi çeken alan hâline geldi. Buraya kadar anlattıklarımdan doğal olarak yetenek sınavına girip Grafik Tasarım Bölümünü kazandığımı düşünebilirsiniz ama hikâye öyle ilerlemedi. İlk sene Seramik Bölümünü kazandım. O ilk yılın ardından bölüm değiştirdim ve grafik tasarım serüvenim resmen başlamış oldu.

Apple Music – Yepyeni Türkçe Rap, Albüm Kapağı Tasarımı, 2022

İletişim tasarımında ilgi duyduğunuz/çalıştığınız spesifik bir alan var mı?
Üniversite yıllarında, özellikle üçüncü sınıftan itibaren tipografiye yöneldim. Tipografi dersini Savaş Çekiç’ten almıştım. O dönemde bir yazıtipi denemesi yapma fırsatımız oldu. Amatör bir başlangıçtı; ama uzun vadede yolumu şekillendiren çok önemli bir deneyim oldu diyebilirim.
Bugün geldiğim noktada, kendi kurduğum Typografische Type Foundry altında birçok yazıtipi tasarlıyorum. Bunun yanı sıra, markalaştırma ve kurumsal kimlik tasarımı alanında da çalışmalarımı sürdürüyorum.

Sizce bir tasarımcının tasarım anlayışı ile müşterinin beklentileri veya kararları arasında nasıl bir denge olmalı?
Bence burada en belirleyici nokta, müşterinin tasarımcıya nasıl yaklaştığıdır. Tüm süreci tasarımcıya bırakmak isteyen bir müşteri de olabilir, her detaya fazlasıyla müdahil olup tasarımcıyı adeta bir operatör gibi görmek isteyen de… Dolayısıyla denge, her projede farklılık gösterebilir. Bu noktada samimiyet, iletişimin tonu ve üslubu gibi faktörler sürecin olumlu ya da olumsuz ilerlemesinde büyük rol oynuyor. Bir tasarımcı olarak iletişim becerilerini geliştirdikten ve özgüvenini pekiştirdikten sonra, müşteriye güven veren bir konfor alanı yaratmak hem işin kalitesini artırıyor hem de sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlıyor.

Adamastor Furia, Logotype Tasarımı, 2024

Bugüne dek yaptığınız işler arasında sizin için en önemli olanlar hangileri?
Henüz lisans yıllarındayken Jessica Walsh ile tanışmam hayatımda bir dönüm noktası oldu. Avrupa ve Amerika’dan seçilen yedi farklı tasarımcıyla birlikte ortak bir afiş projesinde yer aldım. O deneyim bana hem özgüven kazandırdı hem de tasarımın hayalden çıkıp somut bir şekilde hayata geçtiğini görmem büyük bir motivasyon kaynağı oldu. O dönemden sonra bu mesleğe daha güçlü bir inançla bağlandım.

Nike ile gerçekleştirdiğimiz HOPE Alkazar projesi ise bir diğer önemli işti. Projeden yaklaşık iki yıl önce tasarım ve yönetim ekibiyle tanışmamız, mekân ve duyuruların bir yıl öncesinde hazırlanması bana profesyonellik ve doğru zamanlamanın ne kadar kritik olduğunu öğretti. Bu anlamda kariyerimde unutulmaz bir deneyim oldu.

HOPE Alkazar, Logo ve Kurumsal Kimlik Tasarımı, 2021

Bugüne dek sizi en fazla etkileyen tasarım hangisi ve neden?
Üniversitenin ikinci yılında Josef Müller-Brockmann’ın afişleriyle tanıştım. Onun grid ve tipografi kullanımındaki netlik, dengeyi böylesine üst seviyede koruyabilmesi beni çok etkilemişti. İlk bakışta soyut bir anlatım gibi görünse de, Grid Systems in Graphic Design kitabını okuyunca tasarım yaklaşımı çok daha anlamlı hâle geldi. Bu deneyim, tipografi ve tasarım sistemlerine bakışımı derinden şekillendirdi diyebilirim.

Yaşadığınız şehrin tasarımlarınızı etkilediğini düşünüyor musunuz?
İstanbul’da doğdum, uzun yıllar orada yaşadım. Yaklaşık üç yıldır ise Bodrum’dayım. Buraya taşınmamın temel nedeni daha sakin ve dingin bir hayat isteğiydi. Elbette çevrenin tasarımcı üzerindeki etkisi büyük. İstanbul’un yoğunluğu ve karmaşası içinde ürettiğim dönem ile Bodrum’da ürettiklerim arasında fark var. Burada bir yere yetişme telaşım yok, özel hayatıma ve işlerime daha özgürce zaman ayırabiliyorum. Gürültüden ve dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak olmak odaklanma imkânı sağlıyor. Bence bu da doğrudan tasarımlarıma yansıyor.

Ebrar Karakurt Akademi, Logo ve Kurumsal Kimlik Tasarımı, 2022

Bugüne dek işlerinizde telif sorunlarıyla karşılaştınız mı? Tasarım alanında dikkatinizi çeken ya da öncelikli gördüğünüz benzeri sorunlar nelerdir?
Evet, yazıtipi tasarımı alanında telif konusu sık sık karşıma çıkıyor. Çünkü font, tasarımın en görünür ama aynı zamanda en kolay kopyalanabilir unsurlarından biri. Ne yazık ki hâlâ birçok kişi veya kurum, yazıtiplerinin de bir tasarım ürünü olduğunu, yani lisanslanması gerektiğini göz ardı edebiliyor.
Tipografik çalışmalarımın izinsiz kullanıldığı birçok durumla karşılaştım. Bunlar hem tasarımcının emeğini zedeliyor hem de mesleğimizin değerini düşürüyor. Dolayısıyla lisanslama bilincinin artmasını, tasarım alanında telif haklarının korunması açısından çok önemli görüyorum.
Benim için öncelikli sorun, yazıtiplerinin sadece “bir bilgisayar dosyası” olarak değil, arkasında uzun bir emek ve fikrî hak barındıran tasarım eserleri olarak görülmesi. Bu bakış açısı yaygınlaştıkça telif konusunda daha sağlıklı bir zemine oturabileceğimize inanıyorum.

Enduro Channel, Logo ve Kurumsal Kimlik Tasarımı, 2024

İletişim tasarımı alanındaki güncel işleri takip ediyor musunuz? İlgiyle takip ettiğiniz tasarımcılar/projeler var mı?
Bence her tasarım öğrencisi ya da profesyoneli, üniversite yıllarından itibaren alanındaki işleri titizlikle takip etmeli. Günümüzde eskisi kadar çok paylaşım yapılmasa da, bu alandaki kişileri ve stüdyoları yakından izlemek büyük önem taşıyor. Benim için ilham verici isimlerden biri Pentagram’ın ortaklarından Matt Willey. Her ne kadar “old school” bir havası olsa da yaklaşımını çok değerli buluyorum. The 1975 grubunun ve pek çok sanatçının sanat yönetmenliğini yapan Samuel Burgess-Johnson da yine dikkatle takip ettiğim tasarımcılardan. Özellikle doku ve deneysel tipografi alanındaki işleri bana çok ilham veriyor. 
Yaztipi tasarımı tarafında ise Kris Sowersby’i örnek verebilirim. Onun yazıtiplerini tanıtırken kullandığı dil, özgün anlatım biçimi ve özel sunumları çok etkileyici. İlgisi olanların mutlaka blogunu incelemesini öneririm.
Marka kimliği sistemleri tarafında da Stockholm Design Lab, SPIN ve Order Design yakından takip ettiğim global stüdyolar arasında.

Grammy x FH Lecturis, Yazıtipi Tasarımı, 2025

Size göre iyi tasarım nedir?
Bana göre iyi tasarım, estetik ile işlevselliğin dengelendiği, zamansız bir niteliğe sahip olan tasarımdır. Yani yalnızca göze hitap eden değil, aynı zamanda ihtiyaca cevap veren ve kullanıcıyla doğru bir bağ kuran tasarım.
Özellikle tipografi alanında bu benim için çok önemli. İyi bir yazıtipi yalnızca güzel görünen değil, aynı zamanda okunabilirliği yüksek, bağlama uygun ve farklı mecralara uyum sağlayabilendir.
Genel olarak iyi tasarımın ölçütü, gürültüden uzak, yalın ama güçlü bir anlatım kurabilmesidir. Bazen tek bir harf formu ya da doğru kurgulanmış bir grid sistemi, tasarımın özünü çok net biçimde ortaya koyabilir. İyi tasarım da işte bu netliği ve açıklığı beraberinde getirir.

Migros Yemek, Yazıtipi Tasarımı, 2025

Son dönemde üzerinde çalıştığınız yeni projeleriniz var mı?
Marka kimliği projelerim devam ediyor, ancak son dönemde zamanımın büyük kısmını yazıtipi tasarımına ayırıyorum. Yazıtipi tasarlamak, uzun araştırma ve test süreçleri gerektiren, oldukça sabır isteyen bir alan.
Şu anda Typografische kataloğuna eklemek üzere üzerinde uzun süredir çalıştığım yeni bir yazıtipi var. Zamansız bir karaktere sahip olmasını istediğim için sans serif yapıda ilerliyorum. Önümüzdeki aylarda yayına almayı planlıyorum.

Tasarım dışında uğraştığınız alan(lar) var mı?
Açıkçası boş zamanlarımda ya konsolda futbol oynuyorum ya da futbol maçlarını izliyorum. Belki çok “havalı” bir cevap değil ama gerçek bu. Serbest çalışmanın en güzel yanı zamanını kendin planlayabilmek. Vakit buldukça ve mevsim elverdiği sürece denize girerek de kendimi dinlendirmeye çalışıyorum.

Morris Motley, Ambalaj Tasarımı, 2020

Ne zamandır GMK üyesisiniz? GMK’nın çalışmaları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Yaklaşık sekiz yıldır GMK üyesiyim. İstanbul’da yaşadığım dönemde, özellikle pandemi öncesinde pek çok etkinliğe katılma fırsatım oldu. O etkinlikler hem eğiticiliği hem de ilham vericiliği açısından benim için çok değerliydi.
Son yıllarda, üye olduğum ilk dönemlere kıyasla etkinliklerin daha az düzenlendiğini görüyorum. Ancak umuyorum ki gelecek nesil için bu fırsatlar artar. Genç tasarımcıların daha fazla ilham alabileceği, profesyonellerle doğrudan sohbet edebileceği ortamların çoğalması çok önemli. Biz de profesyoneller olarak bu alanlarda gerekli katkıyı sunmaya her zaman hazırız.

Mesleğinizin geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz?
Açıkçası yapay zekânın yükselişiyle mesleğimizin geleceği konusunda bazı karamsar senaryolar çiziliyor. Ancak ben bu sürecin tasarımın tamamen yok olmasına değil, dönüşmesine yol açacağını düşünüyorum. Geleneksel anlayış ve vizyon her zaman bir yerde varlığını sürdürecek.

FH Noetica, Yazıtipi Tasarımı, 2025

Günümüzde teknolojinin grafik tasarıma etkileri üzerine ne düşünüyorsunuz?
Evet, yapay zekâ iş yükünü azaltabilir ve daha az insan gücüne ihtiyaç varmış gibi görünebilir. Ama tasarımın final dokunuşu, estetik bakış açısı ve karar verme süreci hâlâ insana ait olacak. Üstelik takip ettiğim kadarıyla yapay zekâ özellikle yazıtipi tasarımında henüz çok da başarılı işler ortaya koyamıyor.

Trabzonspor, Yazıtipi Tasarımı, 2022

Grafik tasarımın toplum üzerindeki etkisi ve tasarımcının sorumlulukları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Grafik tasarım toplumla en hızlı teması kuran alanlardan biri. Bir tabela yanlış tasarlanırsa insanlar yolunu kaybedebilir, bir yazıtipi yanlış seçilirse bir marka güven kaybedebilir. Bu yüzden tasarımcı sadece “güzel görünen” işler yapmaz, aynı zamanda anlaşılır, erişilebilir ve sorumluluk sahibi çözümler üretir. Sonuçta ürettiğimiz her iş doğrudan insanların hayatına dokunuyor.

Bugünkü siz, mesleğinin henüz başındaki size ne söyler?
Mesleğin başındaki kendime söyleyeceğim ilk şey şu olurdu: “Hata yapmaktan korkma.” Klişe gibi duyulsa da bu işin gerçeği bu. Çünkü tasarımda doğru yolu bulmak çoğu zaman denemeler, yanılgılar ve tekrarlarla mümkün oluyor. Yazıtipi tasarımı bunun en iyi örneklerinden biri. Yanlış bir harf formu, hatalı bir boşluk ya da uyumsuz bir oran… Bunlar kâğıt üzerinde planlarken fark edilmiyor, ancak deneyip yanıldıkça ortaya çıkıyor. Dolayısıyla hata, aslında sürecin en değerli öğretmeni.
“İyi sanatçılar kopyalar, büyük sanatçılar çalar.” Denemek, taklit etmek, hata yapmak… Hepsi kendi yolunu bulmanın bir parçası.

*Röportaj: Aycan Erarslan (GMK Üyesi)