Bir Kılavuz

Bu kılavuz, Türkiye’de düzenlenen grafik tasarım yarışmalarının belli ilkeler temelinde ve meslek onuruna zarar vermeden işlemesi, bu yarışmaların gerek katılımcılar gerek düzenleyenler gerekse de jüriler nezdinde adil ve tutarlı biçimde gerçekleşmesine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
Grafik tasarım yarışmaları, Türkiye’de grafik tasarımın bir meslek olarak gelişimi, özellikle genç tasarımcıların başarı ve özgüven kazanmasının yanı sıra grafik tasarımcılardan hizmet alan sektör ve işverenlerin bu mesleğe dair bilincinin yükselmesinde de etkili araçlardan biri oldu.
Grafik tasarım yarışmalarının etkili birer araç olmalarının yanı sıra işleyişlerinin kurumdan kuruma değişiklik göstermesinin, keyfî uygulamalardan kaynaklanan olumsuz deneyimlerin ve bu deneyimlerin yol açtığı şaibe ve güvensizlik ortamının, hem sektöre hem de mesleğe zarar vermesi de kaçınılmazdır. Bu bilinç doğrultusunda GMK, 1979’da hazırladığı yarışma düzenleme yönetmeliğinden başlayarak, bu alanda öncü bir rol üstlendi. Bugün de, grafik tasarıma ve tasarımcıya önem veren, bilinçli pek çok kurum ve kuruluşla işbirliği içerisinde, yarışmaların güvenilirliği, tarafsızlığı ve sürdürülebilirliğine ilişkin çalışmalarını sürdürmektedir.
Grafik Tasarım Yarışmaları Nasıl Düzenlenmeli?-Bir Kılavuz başlıklı elektronik kitapçık da bu çalışmalar kapsamında hazırlandı. Bu kılavuzun, önümüzdeki süreçte yarışma düzenlemek isteyen kurumların, yarışma deneyimlerinde kerteriz alacakları bir kaynak oluşturmasını ve onlara yarışmaların bilhassa şartname, jüri ve ödül belirleme gibi önemli aşamalarında rehberlik etmesini diliyoruz.

İçindekiler

Yarışmanın amacı
Yarışma organizasyonu ve yapısı
Yarışma duyurusu ve şartname
Yarışma jürisi
Ödül ve değerlendirme
GMK desteği
Yarışma etiği üstüne bazı hatırlatmalar

A. Yarışmanın Amacı

Tasarım yarışması düzenlerken öncelikle yarışmanın türünün, amacının ve hedeflerinin neler olduğu açıkça tanımlanmalıdır:
(Düzenlenecek yarışma ile bir kurum veya kentin tanıtımı mı yapılmak isteniyor? / Bir konuda tasarımın değeri mi öne çıkarılmaya çalışılıyor? / Bir markanın promosyonu mu yapılmak isteniyor? / Sosyal bir konuda farkındalık yaratmak mı amaçlanıyor? / Belirli bir alanda yeteneği olan tasarımcıların keşfedilmesi mi isteniyor? / Yetenekli tasarımcıların belirli bir alana yönelmesi teşvik edilmek mi isteniyor?) vb.)

B. Yarışma Organizasyonu ve Yapısı

Yarışma organizasyonunda, belirlenen hedeflere yönelik bir planlama yapılmalıdır. Yarışma duyurusunun hangi kanallardan yapılacağı, değerlendirme kriterlerinin ne olacağı, başvuruların nasıl kabul edileceği ve jüri toplantılarının nasıl yapılacağı gibi konular yarışma düzenlenirken alınması gereken en temel kararlardır. Bununla birlikte değerlendirilecek diğer maddeler:
• Katılımcılar yarışma amacı ve değerlendirme kriterlerinden haberdar edilmelidir.
• Katılımcıların, tasarımlarını hangi yolla göndereceği (e-posta, kargo, çevrimiçi vb.) açıkça belirtilmelidir.
• Katılımcıların anonim kalabilmesi için rumuz yönteminin kullanılması, adil ve tarafsız bir değerlendime için hangi yöntemin kullanılacağının açıklanması gerekir.
• Tüm katılımcıların gönderileri, rumuz, ad-soyad ve iletişim bilgileriyle beraber yarışma sekreteryası tarafından kaydedilmeli ve arşivlenmelidir.
• Katılımcılar, gönderilerinin alındığına dair bilgilendirilmelidir.
• Katılımcılar yarışma sonuçları açıklandığında bilgilendirilmelidir.
• Jürinin değerlendirmeyi nasıl, ne zaman ve hangi yöntemle yapacağı, bir önelemeye ihtiyaç olup olmadığı belirlenmelidir.
• Yarışma takvimi hazırlanmalı ve bu takvim, yarışma duyurusunda da yer almalıdır.

C. Yarışma Duyurusu ve Şartname

Yarışmaların duyurusunun hangi kanallardan ve nasıl yapılacağı yarışmanın en önemli adımlarından biridir. Duyuru öncesi şartnamenin dikkatlice hazırlanması ve tüm detayların belirlenmiş olması gerekir.
• Yarışma şartnamesi seçici kurul tarafından hazırlanmalı, ya da ilan edilmeden önce seçici kurulun onayından geçmelidir. • Yarışma şartnamesinin GMK kıstaslarına göre hazırlanması gerekmektedir.
Bu konuda GMK gereken desteği sağlamaktadır.
• Yarışma duyurusunun iletişim tasarımı da (afiş, sosyal medya gönderisi vb.) yarışmaya olan güveni tesis eden önemli bir unsurdur. Çağrının doğru kitleye ulaşabilmesi, doğru ve açık bir iletişim kurması konularında GMK gereken yönlendirmeyi yapabilir.
• Yarışma duyurusunda, jüri listesi de yer almalıdır.
• Yarışmanın gereksinim duyduğu tasarım mecrasının (logo, kurumsal kimlik, afiş, kitap kapağı, hareketli görüntü tasarımı, vb.) teknik koşullarına uyumlu ve pratik bir başvuru yolu belirlenmelidir (istenen işlerin teknik özellikleri, gönderim ve sunum formatı, vb.). Bu konuda üzerine profesyonel olarak çalışan bir Danışman Jüri Üyesi destek vermelidir. GMK Danışman Jüri Üyesi için yönlendirme yapabilir.

D. Yarışma Jürisi

Bir yarışmanın niteliğini belirleyen bir diğer önemli unsur da yarışmanın jürisidir. Yarışmanın kapsamına göre, ilgili alanda tanınmış, deneyimli, güvenilir isimlerin jüride bulunması, yarışmayı hazırlayan kurumun ne istediğini iyi tanımlamış ve katılımcılarının yarışmadan beklentilerini önemsiyor olduğuna işaret eder.
• Belirlenen jüri arasında profesyonel grafik tasarımcılar çoğunlukta (kurumu temsilen yer alan jüri üyelerinin sayısından fazla) olmalıdır.
• Jüride yarışmanın yapıldığı alan (logo, kurumsal kimlik, afiş, kitap kapağı, hareketli görüntü tasarımı, vb.) özelinde bilgi birikimi ve deneyime sahip olan grafik tasarımcılar yer almalıdır.
• Yarışma jürisinde GMK’yı temsilen bir kişinin Danışman Jüri Üyesi olarak yer alması gerekmektedir.
• Jüri belirlenirken yaş, cinsiyet, coğrafi konum, etnik köken gibi konularda çeşitlilik sağlanmasına dikkat edilmelidir. Yarışmanın türüne ve içeriğine göre, ilgili alanda çalışan profesyonel grafik tasarımcılar ile akademisyenler arasında bir denge gözetilmelidir.
• Her yıl tekrar eden etkinlikler (örn. festivaller) kapsamında düzenli gerçekleştirilen grafik tasarım yarışmalarında jüri üyeleri bir, en fazla iki yılda bir değişmelidir.
• Yarışmada yer alan tüm jüri üyelerine hizmetleri karşılığında ödeme yapılmalıdır. Bu bedel GMK danışmanlığında kararlaştırılabilir.

E. Ödül ve Değerlendirme

Yarışmada ödül ve değerlendirme, o yarışmanın hem ödül miktarının belirlenmesi hem de ödül dağıtım aşamasında profesyonellik ve güncellik şartlarına ne kadar uyum sağladığının göstergesidir. Ödül miktarının ve dağıtımının adil biçimde sağlanması, yarışmaya duyulan güveni tesis eden bir diğer önemli unsurdur.
• Birincilik oylaması halka açık olmamalıdır.
• Ödül verilecek meblağ, istenilen tasarım işinin profesyonel standart karşılığı belirlenerek ve ilgili tasarım için talep edilen işgücü dikkate alınarak belirlenmelidir. Ödül miktarı GMK danışmanlığında da kararlaştırılabilir.
• Şartnamede belirtilmiş tüm ödüller, seçilmiş işler kurum tarafından kullanılmayacak olsa dahi, başvuru sahiplerine ödenmelidir.
• Birinci seçilmiş bir iş kamuya duyurulurken, işin kendisiyle birlikte jürinin seçim süreci ve kıstasları da detaylı biçimde raporlanıp yazılı olarak açıklanmalıdır.
• Birinci seçilen iş, işin nitelikleri, tasarımın ve fikrin arka planına ilişkin bir açıklama metniyle ve yazılı olarak duyurulmalıdır.
• Grafik tasarımın herhangi bir alanı için sadece öğrencilere açılan yarışmalar, Grafik Tasarım, Görsel İletişim Tasarımı vb. bölümlerde eğitim almış öğrenciler haricinde başka bölümlere açık olmamalıdır.
• Öğrencilere yönelik yarışmaların seçici kurulunda -çalışmaların okul projesi şeklinde yapılmasının hedeflendiği durumların haricinde- öğretim üyeleri görev almamalıdır.

F. GMK Desteği

GMK, yukarıda belirtilen tüm kıstasları sağlayacak bir yarışma düzenlenmesi için gerekli danışmanlık desteğini sağlamaktadır. Aşağıda belirtilen desteklere karşılık olan meblağ, maddi ya da ayni olarak, danışmanlık alan kurum tarafından GMK’ya bağış olarak ödenecektir.
GMK,
• Yarışmaya uygun jüri üyelerini belirler ve iletişimini sağlar.
• Yarışma şartnamesi danışmanlığı yapar.
• Yarışma rehberliğini üstlenecek Danışman Jüri Üyesini belirler ve yarışma düzenleyici kurumun onunla iletişimini sağlar.
• Kendi internet sitesi ve sosyal medya hesapları başta olmak üzere, bağlı olduğu kurum ve mecralar aracılığıyla yarışmanın duyurusunu yapar.
• Yarışma kapsamında yarışmayı düzenleyen kurum ile katılımcılar arasında doğabilecek olası olumsuzluklar söz konusu olursa, her iki taraf için bilirkişi sorumluluğunu üstlenir ve hukuki destek sağlar. (GMK’nın başından itibaren dahil olduğu yarışmalarda yaşanabilecek olası sorunlar önceden tespit edilir ve iki taraf için de güvenilir bir yarışma ortamı sağlanır.)

G. Yarışma Etiği

Üstüne Bazı Hatırlatmalar• Yarışma düzenleyici kurum, sadece seçilen işin kullanım hakkına sahiptir, diğer katılımcıların gönderdikleri tasarımlar üzerinde kullanım hakkına sahip olamaz.
• Yarışma, duyurulan tarihlere sadık kalınarak düzenlenmelidir. Toplumun genelini etkiler düzeyde bir olumsuzluk yaşanmadığı sürece yarışmanın tarihi “katılım sayısının azlığına veya gönderilen işlerin düzeyine göre” esnetilmemeli, daha iyi bir sonuca ulaşmak adına aynı yarışma tekrarlanmamalıdır.
• Katılımcıların gönderileri yalnızca yarışma sergisi veya duyurusu amacıyla gösterilebilir. Başka amaçlarla kullanım talep edilemez.
• Yarışmada belirlenecek ödül, ilgili tasarım için talep edilen işgücünü karşılayacak düzeyde olmalıdır. İşin olması gereken karşılığı azaltılmamalı veya ödül vermemek gibi bir yola gidilmemelidir.
• Ödüllerin neye göre değerlendirildiği, hangi değerlendirme kriterlerini ne ölçüde karşıladığı açık ve net bir şekilde belirtilmeli, duyurulmalıdır.
• Ödül alan tasarımların nerelerde kullanılacağı belirtilmeli, bu bağlamda tasarım sahibiyle sözleşme imzalanmalıdır.
• Başvuruların nerede ve nasıl sergileneceği, katalog vb. basılı yayınlarda kullanılıp kullanılmayacağı belirtilmelidir.
• Yarışmaya kaç adet katılımın olduğu, varsa önelemede elenen katılım ile ödül ve sergileme alan katılım sayıları açıkça belirtilmeli, duyurulmalıdır.
• Ödül alan tasarımcılar, yarışma ödüllerinin ne zaman sahiplerine teslim edileceği konusunda bilgilendirilmeli, ödüller jüri değerlendirmesi ilanı ve sözleşme imzalanmasının ardından en geç 1 ay içinde sahiplerine iletilmelidir.

Grafik Tasarım Yarışmaları
Katılımcıları İçin Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu, öğrenci ve profesyonellere,
yukarıda açıkça belirtilen kurallara uymayan ve özellikle
GMK danışmanlığıyla düzenlenmeyen yarışmalara
katılmalarını tavsiye etmez.