GMK Röportajlar’ın 41’incisini üyemiz Ardan Ergüven’le gerçekleştirdik. 2006’dan beri GMK üyesi olan ve 2013-2020 yıllarında derneğin yönetim kurulunda görev alan tasarımcı, ağırlıklı olarak markalar için görsel kimlik tasarımı yapıyor. Tasarımın sürprizlere açık olması gerektiğine inanan, yeni fikirlerin genellikle beklenmedik yerlerde ve koşullarda ortaya çıktığını ifade eden tasarımcı-akademisyen Ergüven’le profesyonel serüveni, teknoloji-grafik tasarım ilişkisi ve mesleğin geleceğine dair bir sohbet gerçekleştirdik.*

Grafik tasarımcı olmaya nasıl karar verdiniz? Bize serüveninizden bahseder misiniz?
Sanat eleştirmeni ve opera yönetmeni bir babam olduğu için evimiz resim, kitap ve plaklarla doluydu. Çocukken bunları karıştırıp incelemek hoşuma giderdi. İlkokuldayken ders dışında her şeyle ilgilendiğim için bir dergi çıkarmaya başlamıştım. Hafta sonları bu derginin içeriğini hazırlıyor, aynı zamanda kendi yarattığım karakterlerin bant karikatürlerini çiziyordum. Sonra bunları siyah beyaz fotokopiyle çoğaltıp sınıfta satıyordum. Aslında farkında olmadan kendi fanzinimi hazırlıyormuşum. 
Bir gün, evdeki kitap yığınlarının üzerinde kapağında 91-92 Çalışmaları yazan, tel spiralli, kırmızı kapaklı bir kitap buldum. İçinde logolar, kurumsal kimlikler, kitaplar ve afişler vardı. Gördüklerim çok ilgimi çekti ve hemen babama bunların ne olduğunu sordum. O da bunların grafik tasarım olduğunu, yapan kişilerin de grafiker olduğunu söyledi. Bilenlerin tahmin edeceği üzere o kitap, Bülent Erkmen’in 1990–2000 yıllarında tasarladığı işlerini arşivlediği kitapların ilkiydi. İşte o zaman, yani 13 yaşımda, grafik tasarımcı olmaya karar verdim. Ortaokuldan sonra İzmir Güzel Sanatlar Lisesi’ne girdim, ardından burslu olarak Bilkent Üniversitesi Grafik Tasarım Bölümü’nü kazandım. Mezun olduktan sonra çeşitli ajanslarda çalıştım. Okuma ve araştırmayı sevdiğim için askerlik görevimin hemen ardından akademik hayata yöneldim.

Leyla Dönmeyebilir, kitap kapağı tasarımı

İletişim tasarımında ilgi duyduğunuz/çalıştığınız spesifik bir alan var mı?
Ağırlıklı olarak markalar için görsel kimlik tasarımı yapıyorum. Mezun olduktan sonra koşullar beni bu alana yönlendirdi. O dönem çalıştığım ajansta kimse bu işle ilgilenmek istemiyordu. Kurumsal kimlik kılavuzu hazırlamak, yeni mezunlara verilen sıkıcı bir iş olarak görülüyordu. Ben de madem bu kadar sıkıcı, en iyi şekilde yapmalıyım, dedim. Bugün ise kurumsal kimlik tasarlamak oldukça popüler hâle geldi. Diğer taraftan kapsamı da genişledi ve tek başınıza yapabileceğiniz bir iş olmaktan çıktı. Şu sıralar bu işi daha farklı bir boyutta yürütüyorum. Artık sadece tasarımcı kimliğimle değil, stratejik bir danışman olarak da tasarım ekiplerine yol gösteriyorum. Bununla birlikte, bir tasarımcının farklı alanlarda çalışmasının faydalı olduğuna inanıyorum. İşlerimin arasında afiş, ambalaj ve kitap tasarımları da yer alıyor.

Vuano, mobilya firması için kurumsal kimlik tasarımı

Sizce bir tasarımcının tasarım anlayışı ile müşterinin beklentileri veya kararları arasında nasıl bir denge olmalı?
Bu dengeyi kurmak, ortak paydada buluşmayı gerektiriyor. Tasarım kararları belirli bir strateji doğrultusunda ilerlediğinde önerdiğiniz çözümleri rasyonalize edebilirsiniz. Tabii bu çalışmanızın her zaman onaylanacağı anlamına gelmiyor. Çoğunlukla kişisel zevkler de işin içine giriyor. İşverenler tarzınızı ve yaklaşımınızı beğense de mutlaka sürece dahil olmak istiyorlar. Profesyonel yaklaşım, işbirliği içinde çalışmayı zorunlu kılıyor.  

Kremfıstık, fıstık ezmesi ambalajı tasarımı

Alice, kedi maması için ambalaj tasarımı

Bugüne dek yaptığınız işler arasında sizin için en önemli olanlar hangileri?
Yaptığım her işin önemli olduğunu düşünüyorum ve benimle çalışan herkese saygı duyuyorum. Aynı şekilde onların da bana saygı duymasını istiyorum. Bir işin iyi ya da kötü sonuçlanması birçok değişkene bağlıdır. Biraz kaderci bir yaklaşım olacak ama her iş bir şekilde olacağına varıyor. İşverenle kurulan diyalog burada belirleyici bir rol oynuyor. İşveren sunduğunuz her şeyi gözü kapalı kabul ettiğinde düşündüğünüz kadar iyi bir iş çıkmayabilir. Ancak koşullar zorlaştığında daha yaratıcı çözümler ortaya çıkıyor. Bazen büyük bütçeli bir iş zayıf sonuç verirken, küçük bütçeli bir iş beklentilerin çok üzerinde sonuçlanabiliyor. Bu deneyimler bana esnek olmanın önemini öğretti.

Hill Town Cyprus, konut projesi için kurumsal kimlik tasarımı

Bugüne dek sizi en fazla etkileyen tasarım hangisi ve neden?
Aslında beni etkileyen pek çok tasarım var. Ancak tasarımlardan ziyade, beni etkileyen tasarımcıları saymam daha doğru olur. Yurdaer Altıntaş, Bülent Erkmen ve Sadık Karamustafa, Türkiye’de grafik tasarımın standartlarını yükselten isimler olarak her zaman takip ettiğim kişiler oldu. Onlardan sonra gelen kuşaktan Savaş Çekiç’in işleri, grafik tasarımın ne kadar cesur bir şekilde yapılabileceğini görmemi sağladı. Anılarıma yerleşen birçok markanın ambalajını tasarlayan ve yükseklisans döneminde hocam olan İlhan Bilge’nin ise hayatımda çok özel bir yeri var. Marmara Üniversitesi Grafik Bölümü’nde asistanlığını yaptığım dönemde, tasarımla ilgili bildiklerini adeta bir Zen ustası gibi bana aktardı.
Yabancı tasarımcılardan ise ilk aklıma gelen Pierre Mendell. Tasarımlarını çocukken Bavyera Devlet Operası’nın program dergilerinde görmüştüm. Üniversitedeyken Goethe Enstitüsü'nde açılan afiş sergisinde işlerini inceleme fırsatım oldu. Yalın ve kavramsal bir tasarım anlayışı edinmemde büyük etkisi vardır. Bir diğer önemli isim ise Pierre Bernard. Onunla 2014’te Mimar Sinan Üniversitesi’nde düzenlenen Grafist 18 etkinlikleri sırasında tanıştım. Afişlerimizi yorumladığı o iki saatlik buluşma, grafik tasarıma bakışımı derinden etkiledi.

We Need Green, sosyal afiş tasarımı 


Ardan Ergüven Opera ve Tiyatro Afişleri Sergisi için afiş tasarımı

Coriolanus, İBB Şehir Tiyatroları için afiş tasarımı


Otello, İzmir Devlet Tiyatro ve Balesi için afiş tasarımı

Yaşadığınız şehrin tasarımlarınızı etkilediğini düşünüyor musunuz?
Bu, şehirle ne kadar iç içe olduğunuzla ilgili bir durum. İstanbul çok zengin bir şehir, içinde ilham alınacak çok fazla şey var. Ancak beni daha çok şehrin kıyıda köşede kalmış, görmezden gelinen yerleri ilgilendiriyor. Örneğin Mahmutbey’e gittiğimde, oradaki vitrin ve tabelaların nasıl tasarlandığına bakarım. Çünkü bunlar kitlesel zevki yansıtır. Kent merkezinde her şey daha rafine ve kontrollüdür, ama periferide kaos vardır. Bu yaşayan ve sürekli değişen ortam bana heyecan veriyor. Çünkü tasarımın sürprizlere açık olması gerektiğine inanıyorum. Yeni fikirler, genellikle beklenmedik yerlerde ve koşullarda ortaya çıkıyor.

Senkron Tech, yazılım firması için kurumsal kimlik tasarımı 

Bugüne dek işlerinizde telif sorunlarıyla karşılaştınız mı? Tasarım alanında dikkatinizi çeken ya da öncelikli gördüğünüz benzeri sorunlar nelerdir?
Evet, karşılaştım. Marka kimliği tasarladığım bir firma, alternatif olarak sunduğum bir sembolü izinsiz olarak tişörtlerinde kullandı. Bunu fark ettiğimde hukuki yollara başvurup satışlarını durdurdum. Onlar da kötü bir kopyasını yaptılar, ama bir süre sonra kapandılar. Ne yazık ki hâlâ birçok işveren, bilgisayardan indirilen her şeyin ücretsiz olduğunu sanıyor. Bir diğer sorun ise tasarımların, bağlamları dışında ve izinsiz kullanılması. Oysa tasarımınızın kullanıldığı her mecra için ayrı bir ücretlendirme yapılması gerekiyor.

Ovivo, elektrik firması için kurumsal kimlik tasarımı

Hasçelik, vasıflı çelik firması için kurumsal kimlik tasarımı

İletişim tasarımı alanındaki güncel işleri takip ediyor musunuz? İlgiyle takip ettiğiniz tasarımcılar/projeler var mı?
Evet, fırsat buldukça güncel işleri takip ediyorum. Ancak genellikle belirli tasarımcılara odaklanıyorum. Paul Sahre, Peter Mendelsund ve Stefan Sagmeister favorilerim arasında. Ayrıca Pentagram’ın web sitesini sık sık ziyaret ediyorum. Christoph Niemann’ın illüstrasyonlarını da çok beğeniyorum.

Kırkikindi Restoran, kurumsal kimlik tasarımı

Other Way Around, app marketing için kurumsal kimlik tasarımı

Size göre iyi tasarım nedir?
İyi tasarım, bulunduğunuz yere ve koşullara göre değişebilir. Ama özetlemek gerekirse: İyi tasarım ulaşılabilir olmalı, kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap vermeli ve doğayı gözetmeli.
 
Son dönemde üzerinde çalıştığınız yeni projeleriniz var mı?
Şu anda çeşitli kurumsal kimlik projeleri üzerinde çalışıyorum. Ancak zamanla aynı şeyi yapıyormuş duygusuna kapılıyorsunuz, bu da bir tükenmişlik hissi yaratıyor. Bundan kurtulmak için yakın zamanda Ultra Statik başlıklı bir kişisel projeye başladım. Bu kapsamda, tasarladığım sembolleri Instagram’da paylaşıyorum. Amacım, her şeyin hareket hâlinde olduğu bir dönemde hem bir şeylere benzeyen hem de benzemeyen sabit görseller yaratmak. Farklı anlamlara gelebilecek, yorumlanmaya açık semboller üretmeye çalışıyorum.

Ultra Statik, kişisel tasarım projesi
 

Tasarım dışında uğraştığınız alan(lar) var mı?
Evet, zaman buldukça yazı yazıyorum. 2021 yılında İyi Tasarım Nedir? adlı bir kitabım yayımlandı. Şu anda ikinci kitabım üzerinde çalışıyorum. Ayrıca fotoğraf ve resimle ilgileniyorum. Fotoğraf, görsel açıdan beni çok besliyor. Aynı şekilde resim de çok ilgimi çekiyor. İçine girdikçe Rembrandt’ın, Van Gogh’un, Monet’nin neden büyük sanatçılar olduğunu daha iyi anlıyorsunuz. Bu konuda David Hockney ile Martin Gayford’un yazdığı Resmin Tarihi adlı kitabı özellikle tavsiye ederim.

DOF Robotics, eğlence simülatörleri için kurumsal kimlik tasarımı

Ne zamandır GMK üyesisiniz? GMK’nın çalışmaları hakkında ne düşünüyorsunuz?
2006’dan beri GMK üyesiyim. 2013-2020 yıllarında derneğin yönetim kurulunda görev aldım. GMK, Türkiye’de grafik tasarım mesleğinin tanınmasını ve saygınlık kazanmasını sağlayan önemli bir kuruluş. Gönüllülük esasına dayalı olarak, kısıtlı ekonomik koşullarda büyük özveriyle etkinlikler düzenliyor. Üniversitelerde düzenlediği söyleşiler, hazırladığı yayınlar ve Grafik Tasarım Sergisi gibi etkinlikleriyle mesleğimize katkı sağlıyor. Özellikle Osman Tülü’nün yayıma hazırladığı Yazılar, hem öğrenci hem de profesyoneller için çok değerli bir kaynak. Bu tarz etkinliklerin artmasıyla GMK’nın daha fazla tanınacağına inanıyorum. Tasarım eğitiminde ve profesyonel yaşamda derneğin daha görünür olmasını istiyorum.

Streativ, giyim firması için kurumsal kimlik tasarımı

Mesleğinizin geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz?
Grafik tasarım zaman ve teknolojiyle değişiyor. Öğrenciliğimde basılı ürünlere ağırlık veren bir eğitim aldım, ama artık çoğunlukla dijital platformlara yönelik işler yapıyoruz. Michael Rock, grafik tasarımın 2008'de sona erdiğini söylemişti ki bu da iPhone’un çıktığı yıla denk geliyor. Bugün herkes çeşitli araçlarla, iyi ya da kötü, tasarım yapabiliyor. Yapay zekânın da devreye girmesiyle iş bambaşka bir boyuta evrildi. Belki ileride “grafik tasarım” adında bir meslek de kalmayacak. Yerini içerik ve konsept tasarımı alabilir. Sentez becerimiz önem kazanacak, istediğimiz şeyler saniyeler içinde tasarlanabilecek.

Greenext, kimya firması için kurumsal kimlik tasarımı

Günümüzde teknolojinin grafik tasarıma etkileri üzerine ne düşünüyorsunuz?
Bizim işimiz, mesajları etkili ve akılda kalıcı biçimde insanlara iletmek. Bugün iletişimin neredeyse tamamı dijital mecralarda gerçekleşiyor. Gözümüz ve kulağımız sürekli ekrana bağlı. Gelişen multimedya teknolojileri grafik tasarımı başka bir boyuta taşıdı. Her şey hareketli görüntüye dönüşüyor. Buna ses ve müzik de eşlik ediyor. Bu açıdan, başarılı tasarımcıların ilerleyen dönemlerde film yönetmenliğine geçmesi bana doğal geliyor. Kısacası, mesleğimizi sürdürmek için teknolojiyi en iyi şekilde kullanmak zorundayız.

Wugo, etkinlik uygulaması için kurumsal kimlik tasarımı

 

Grafik tasarımın toplum üzerindeki etkisi ve tasarımcının sorumlulukları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Grafik tasarım hayatın merkezinde yer alıyor. Gördüğümüz ve satın aldığımız her şeyde grafik tasarımla karşılaşıyoruz. Bu bağlamda grafik tasarımla kurulan ilişkiyi markalar belirliyor. Görsel algıyı etkiledikleri için sorumlulukları daha fazla. Ancak toplumun büyük kesimi grafik tasarımı diğer meslekler kadar bilmiyor. Gördükleri her şeyde grafik tasarımın rol aldığını öğrenseler daha çok tanımak isteyebilirler. 
Tasarımcılar ise markaların görsel iletişime yönelik taleplerini yerine getirirken kendi bilgilerini ve yeteneklerini kullanıyorlar. Aynı zamanda insanları doğru şekilde yönlendirmek için çalışıyorlar. Mesleğimiz açısından bunun farkında olmak çok önemli. Bunu etik kurallara bağlı kalarak yapmak gerekiyor. Aksi hâlde başkalarının suçuna ortak olup insanlara, doğaya ve ekonomiye zarar verebiliriz.
 
Bugünkü siz, mesleğinin henüz başındaki size ne söyler?
Yapmaya değer her şey, kötü de olsa yapılmaya değerdir. Başkalarının ne dediğine kulak asma. İnandığın yolda yürümeye devam et.

*Röportaj: Aycan Erarslan (GMK Üyesi)