Steven Heller ve Louise Fili’nin Gözünden Bugün Stensil

Yazar Admin, 10.10.2015
Okuma süresi

Kapak Tasarımı: Louise Fili, Spencer Charles

Steven Heller ve Louise Fili’nin ortak çalışması olan “Stencil Type” bu yılın en dikkat çekici tasarım kitaplarından. Heller ve Fili’nin stensil yazı tiplerinin 8 ülke ve 60 yıla yayılmış türlerini bir araya getiren bu çalışması, başlangıcı tarih öncesine dayanan ve son iki yüzyıldır ev içinden ticarete, askeri alanlardan endüstriye ve bir propaganda aracı olarak politikaya dek pek çok alanda karşımıza çıkan stensil yazı tipinin çağdaş izdüşümlerini bir arada gösteren bir kılavuz niteliği taşıyor. Amerika’dan örneklerin ağırlıkta olduğu kitapta; Fransa, İtalya, İspanya, Almanya, İngiltere, Hollanda ve Doğa Avrupa ülkelerinden çalışmalar yer alıyor.

Paris, © Louise Fil

Kitle iletişiminde her zaman hızlı, etkili ve ucuz bir teknik ve araç olarak nitelendirilen stensil Bauhaus, Fütürizm, Konstrüktivizm ve Art Deco gibi akımlarla özdeş bir görsel ifade biçimi. Günümüzde de varlığını, metro istasyonlarından dükkân tabelalarına dek dijital çağın kamusal alanlarında bir estetik olarak sürdürüyor. Stensil yazı tipini reklam dünyasında ilk kullanan ise tasarımcı Josef Albers. 1926 yılında tasarlanan karakterler, kare, üçgen, daire gibi temel ve basit geometrik formlarla kurgulanmış olmaları nedeniyle kolay okunabilirliğe sahip.

Paris, © Louise Fili

Kitabın önsözünü yazı karakteri tasarımcısı Jeff Levine kaleme almış. Levine yazısında, stensil üzerinden tasarımda kusurluluğa vurgu yapıyor.

El yapımı bir kurumsal kimlik örneği, Tarihi bilinmiyor

Kitapta stensilin, evrensel bir karakter olarak, ülkeden ülkeye gelişen nüanslarını da görmek mümkün. Fransa’da en basit hâliyle metro ve sokak tabelalarında karşımıza çıkan stensil yazı tipleri, özellikle Matisse gibi sanatçılar tarafından üretilen afiş, illüstrasyon ve kitaplarda ise “pochoir” (cep) olarak nitelendirilen daha rafine ve stilize bir biçime bürünüyor. İngiltere’de ise, ülkedeki deniz ticareti geleneğinden ötürü Çin’den gelen çay ve Hindistan’dan gelen baharat çuvalları ve balyalarının üzerindeki etiketlerin görsel hafızadaki baskınlığı stensil stilini belirleyici bir faktör.

Orange Crush, 1948

İtalya’da ise stensil 1920’lerde ve 30’larda Mussolini yönetimi altında bir propaganda aracı olarak kullanılırken, iki yüzyıl öncesinde, 1700’lerin sonlarında, Venedik’te, beyaz fon üzerine yazılı sokak isimleri ve numaraları hâlinde oldukça sempatik bir görünüme sahip.

1930’lardan 50’li yıllara dek en fazla kullanılan stensil yazı tipi ise Paul Renner’in 1936 tarihli tasarımı Futura Black. Kitaptaki örneklere bakınca Renner’ın fontunun ne denli yaygın kullanıldığı, hatta evrenselleştiği görülebiliyor. Fütürizm ve Konstrüktivizmin estetik bir araç olarak çok değer atfettiği stensil tasarımları, güncel bir yazı tipi olmasının yanı sıra yazının evrimine dair derinlikli bir belleğe işaret ediyor.